අති පූජ්‍ය නාඋයනේ අරියධම්ම ස්වාමිපාදයන් වහන්සේ විසින් සම්පාදිත ධර්ම ග්‍රන්ථය - මනෝ කාය සහ මරණය
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සැවැත් නුවර ජේතවන විහාරයෙහි දී භික්ෂූන්ට දේශනා කළ දම්දෙසුමකි, වත්ථූපම සූත්‍රයෙහි ඇතුළත් වන්නේ. වස්ත්‍රයක් උපමා කරමින් කිලුටු සිත මෙන්ම පිරිසුදු සිත පිළිබඳව දේශනා කළ වටිනා දහමක් මෙහි ඇතුළත් වෙයි. සිත කෙලෙසන පාප ධර්ම සොළොසක් මෙහි සඳහන්වන අතර එම පාපී ධර්මයන් දුරු කරන අයුරුත් සිව්බඹ විහරණයන් වඩන අයුරුත් විස්තර වේ.
යම්සේ පිරිසුදුව බබළන්නාවූ වස්ත්‍රයක් වේද ඒ වස්ත්‍රය රෙදි සායම් කරන්නේ නිල්පාට කිරීම පිණිස හෝ රන්වන්පාට කිරීම පිණිස හෝ ලේ පැහැ කිරීම පිණිස හෝ මදටිය පැහැ කිරීම පිණිස හෝ යම් යම් සායමක් පොවන්නේද, එය ඒ යෙදූ පාට ඇත්තක්ම වන්නේය. හොඳ පාට ඇත්තක්ම වන්නේය. පිරිසුදු පාට ඇත්තක්ම වන්නේය. ඊට හේතුව නම් ඒ වස්ත්‍රය පිරිසුදුවූ බැවිනි.මහණනි, එපරිද්දෙන්ම සිත නොකිලිටිවූ කල්හි සුගතියම කැමති වන්නේය. යහපතම කැමති වන්නේය.
බුදුරදුන් හා සුන්දරී භාරද්වාජ බ්‍රාහ්මණයා අතර ඇතිවූ සංවාදයක් ද මෙහි ඇතුළත්වෙයි. දහම් ඇසීමෙන් පසු ඔහු පැවිදිව රහත්වන අයුරු සිත්ගන්නා ලෙස විස්තරවෙයි. මෙතැන් සිට පෙළ දහම ඇසුරින් මෙම දම් දෙසුම විමසා බලමු.
අපිරිසුදු වස්ත්‍රය හා අපිරිසුදු සිත මහණනි, යම්සේ කිලුටු වූ මල බැඳුනාවූ වස්ත්‍රයක් වේද ඒ වස්ත්‍රය, රෙදි සායම් කරන්නෙක් නිල්පාට කිරීම පිණිස හෝ රන්වන්පාට කිරීම පිණිස හෝ ලේ පැහැ කිරීම පිණිස හෝ මදටිය පැහැ කිරීම පිණිස හෝ යම් යම් සායමක් පොවන්නේද, එය අවපැහැ ඇත්තක්ම වන්නේය. අපිරිසුදු පාට ඇත්තක්ම වන්නේය. ඊට හේතුව නම් ඒ වස්ත්‍රය අපිරිසුදු බැවිනි. මහණනි, එපරිද්දෙන්ම සිත කිලුටු වූ කල්හි දුර්ගතියම කැමති වන්නේය. අයහපතම කැමති වන්නේය.
මහණනි, යම්සේ පිරිසුදුව බබළන්නාවූ වස්ත්‍රයක් වේද ඒ වස්ත්‍රය රෙදි සායම් කරන්නේ නිල්පාට කිරීම පිණිස හෝ රන්වන්පාට කිරීම පිණිස හෝ ලේ පැහැ කිරීම පිණිස හෝ මදටිය පැහැ කිරීම පිණිස හෝ යම් යම් සායමක් පොවන්නේද, එය ඒ යෙදූ පාට ඇත්තක්ම වන්නේය. හොඳ පාට ඇත්තක්ම වන්නේය. පිරිසුදු පාට ඇත්තක්ම වන්නේය. ඊට හේතුව නම් ඒ වස්ත්‍රය පිරිසුදුවූ බැවිනි.මහණනි, එපරිද්දෙන්ම සිත නොකිලිටිවූ කල්හි සුගතියම කැමති වන්නේය. යහපතම කැමති වන්නේය.
මහණනි, සිත කෙලෙසන්නාවූ පාපධර්මයෝ මෙසේය. අභිද්‍යාව නම්වූ විෂම ලෝභය (අනුන්ගේ දේ මට ඇත්නම් හොඳයැයි ආශා කරන දැඩි ලෝභය) හිත කෙලෙසන්නකි. ව්‍යාපාද (අනුන් නසනු කැමැත්ත) හිත කෙලෙසන්නකි. ක්‍රෝධය (තරහව) හිත කෙලෙසන්නකි. උපනාහය (බැඳගත් වෛරය) හිත කෙලෙසන්නකි. මක්ඛය (අනුන්ගේ ගුණ මැකීම) හිත කෙලෙසන්නකි. පලාසය (නීචව සිටිමින් උසස් පුද්ගලයන් හා තමා සමාන කර සිතිම) හිත කෙලෙසන්නකි. ඊර්ෂ්‍යාව (අන්‍යයන්ගේ සම්පත් නොඉවසීම) හිත කෙලෙසන්නකි. මසුරුකම (තමාගේ ඇති සම්පත් සැඟවීම) හිත කෙලෙසන්නකි. මායාව (රැවටිල්ල) හිත කෙලෙසන්නකි. සඨබව කෛරාටිකකම) හිත කෙලෙසන්නකි. ථම්භය (මානයෙන් ඉදිමුණු ගතිය) හිත කෙලෙසන්නකි. සාරම්භය (එකට එක කිරීම) හිත කෙලෙසන්නකි. මානය (ජාති ආදිය නිසා ඇතිවූ උඩඟු හැඟීම) හිත කෙලෙසන්නකි. අභිමානය (අධික මානය) හිත කෙලෙසන්නකි. මදය (ජාති ආදියෙන් මත්වීම) හිත කෙලෙසන්නකි. ප්‍රමාදය (පස්කම් සැපතෙහි ඇල්ම) හිත කෙලෙසන්නකි.
මහණනි, ඒ මහණ තෙම අභිද්‍යාව නම්වූ විෂම ලෝභය හිත කෙලෙසන්නකැයි මෙසේ දැන හිත කෙලෙසන අභිද්‍යාව නම්වූ විෂම ලෝභය දුරුකරන්නේය, එසේම, ව්‍යාපාද, ක්‍රෝධය, උපනාහය, මක්ඛය, පලාසය, ඊර්ෂ්‍යාව, මසුරුකම, මායාව සඨබව, ථම්භය, සාරම්භය, මානය, අභිමානය, මදය, ප්‍රමාදය යන මේවා ද හිත කෙලෙසන්නෝයැයි දැන, දුරුකරන්නේය.
මෙසේ හිත කෙලෙසන ධර්මයන් දුරුකරන හෙතෙම බුදුන් කෙරෙහි නොසෙල්වෙන පැහැදීමෙන් යුක්ත වූයේ වෙයි. ඒ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මේ කාරණයෙන්ද අර්හත්ය. සම්‍යක් සම්බුද්ධය, අෂ්ට විද්‍යාවෙන් හා පසළොස් චරණ ධර්මයෙන් යුක්තය, සුගතය, ලෝකය දන්නා සේක. අනුත්තරය, චණ්ඩපුරුෂයන් දමනය කිරීමෙහි සාරථියෙක් වැනිය, දෙවි මිනිසුන්ට අනුශාසනා කරන්නාහ, බුද්ධය, භාග්‍යවත්ය, කියායි.
එමෙන්ම ධර්මයෙහි නොසෙල්වෙන පැහැදීමෙන් යුක්තවූයේ වෙයි. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් ධර්මය මනාව ප්‍රකාශ කරන ලදී. මෙලොව ලැබෙන ඵල ඇත්තේය. කල් නොයවා දෙන විපාක ඇත්තේය. අවුත් බලවයැයි කියා දැක්වීමට සුදුසුය, තමන් තුළ ඉපදවීමට සුදුසුය. නුවණැත්තන් විසින් තම තමන් කෙරෙහිලා දත යුතුය කියායි.
එමෙන්ම සංඝයා කෙරෙහි නොසෙල්වෙන පැහැදීමෙන් යුක්ත වූයේ වෙයි. භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ ශ්‍රාවක සංඝ තෙමේ මනාව පිළිපන්නේය. භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ ශ්‍රාවක සංඝ තෙමේ සෘජුව පිළිපන්නේය. න්‍යායට (නිර්වාණයට) අනුව පිළිපන්නේය. සාමීචි කර්මයට සුදුසු සේ පිළිපන්නේය. දුර සිට ගෙනැවිත් දෙන සිව්පසය ලැබීමට සුදුසුය. දුර සිට ආ ඤාති මිත්‍රාදීන්ට පිළියෙල කළ ආගන්තුක සත්කාරය ලැබීමට සුදුසුය. දොහොත් මුදුනේ තබා වැඳීමට සුදුසුය. ලොවට උතුම් වූ පින්කෙතය ඛ්යායි. යම් තැනෙක පටන් භික්ෂුව විසින් කෙළෙස් දුරු කරන ලද්දේද, වමාරණ ලද්දේද, මුදන ලද්දේද, නැති කරන ලද්දේද (එතැන් පටන්) හෙතෙම බුදුන් කෙරෙහි නොසෙල්වෙන පැහැදීමෙන් යුක්තවෙමි’ යි ඵලය දැකීමෙන් උපදනා සතුටද ලබයි. හේතුව දැකීමෙන් උපදනා සතුටද ලබයි. ධර්මයෙන් යුත් සතුටක් ලබයි. සතුටු වූවහුට ප්‍රීතිය උපදියි. සතුටු සිත් ඇත්තහුගේ කය සංසිඳෙයි, සංසිඳුණු කය ඇත්තේ සැපය විඳියි, සැපය ඇත්තහුගේ හිත එකඟවෙයි. ධර්මය කෙරෙහි නොසෙල්වෙන පැහැදීමෙන් යුක්ත වෙමි’ යි ඵලය දක්නා සතුට ලබයි, ධර්මයෙන් යුත් සතුටක් ලබයි. සතුටුවූවහුට ප්‍රීතිය උපදියි. සතුටු සිත් ඇත්තහුගේ කය සංසිඳෙයි, සංසිඳුණු කය ඇත්තේ සැපය විඳියි, සැපය ඇත්තහුගේ හිත එකඟවෙයි.
සංඝයා කෙරෙහි නොසෙල්වෙන පැහැදීමෙන් යුක්ත වෙමි’ යි ඵලය දක්නා සතුට ලබයි, හේතුව දක්නා සතුට ලබයි, හේතුව දක්නා සතුට ලබයි. ධර්මයෙන් යුත් සතුටක් ලබයි. සතුටු වූවහුට ප්‍රීතිය උපදියි. සතුටු සිත් ඇත්තහුගේ කය සංසිඳෙයි, සංසිඳුණු කය ඇත්තේ සැපය විඳීයි, සැපය ඇත්තහුගේ හිත එකඟවෙයි.
ආහාරයෙහි නොඇලෙන භික්ෂුව යම් තැනෙක පටන් ඒ භික්ෂුව මා විසින් කෙලෙස් දුරු කරන ලදැයි, වමාරණ ලදැයි, නැතිකරන ලදැයි ඵලය දක්නා සතුටද හේතුව දක්නා සතුටද ලබයිද ධර්මයෙන් යුත් සතුට ලබයිද, සතුටු වූවහුට ප්‍රීතිය උපදියිද, සතුටු සිත් ඇත්තහුගේ කය සංසිඳෙයිද, සංසිඳුණු කය ඇත්තේ හිතින් සැප විඳියිද, සැප ඇත්තහුගේ හිත එකඟවෙයිද, මහණනි, මෙබඳු සීල ඇති මෙබඳු සමාධි ඇති, මෙබඳු ප්‍රඥා ඇති ඒ (අනාගාමී) භික්ෂුව කළුහාල් ඇට අස්කළ ඇල්හාලේ බත නොයෙක් සූප ඇතිව නොයෙක් ව්‍යඤ්ජන ඇතිව අනුභව කෙරේද ඔහුට එය අන්තරාය පිණිස නොවෙයි.
(වත්ථුපම සූත්‍රය – මජ්ඣිම නිකාය)
මහණනි, කිලුටුවූ මළ රැඳුනාවූ වස්ත්‍රය පිරිසුදු ජලය ලැබ යම්සේ පිරිසුදු වෙයිද, බබළන්නේ වෙයිද, කෝවයෙහි දමන ලද රන්රිදී යම්සේ පිරිසුදු වෙයිද, බබළන්නේ වෙයිද මහණනි, එපරිද්දෙන්ම මෙබඳු සිල් ඇති මෙබඳු සමාධි ඇති මෙබඳු ප්‍රඥා ඇති ඒ (අනාගාමී) භික්ෂුව කළුහාල් ඇට අස්කළ ඇල්හාලේ බත නොයෙක් සූප ඇතිව නොයෙක් ව්‍යඤ්ජන ඇතිව අනුභව කෙරේද ඔහුට එය අන්තරාය පිණිස නොවෙයි. හෙතෙම මෛත්‍රී සහගත සිතින් එක් දිසාවක් පතුරුවා වාසය කරයි. එසේම දෙවෙනි දිසාවද, එසේම තුන්වන දිසාවද, එසේම සතරවන දිසාවද මෙසේ උඩ යට සරස යන සියලු තන්හි පැතුරුණාවූ සියල්ලෙන් යුක්තවූ ලෝකය, මහත්බවට පැමිණි අප්‍රමාණවූ වෛර රහිතවූ ව්‍යාපාද රහිතවූ මෛත්‍රී සහගත සිතින් පතුරුවා වාසය කරයි.
කරුණා සහගතවූ සිතින් එක් දිසාවක් පතුරුවා වාසය කරයි. එසේම දෙවෙනි දිසාවද, එසේම තුන්වන දිසාවද, එසේම සතරවන දිසාවද මෙසේ උඩ යට සරස යන සියලු තන්හි පැතුරුණාවූ සියල්ලෙන් යුක්තවූ ලෝකය, මහත්බවට පැමිණි අප්‍රමාණවූ වෛර රහිතවූ ව්‍යාපාද රහිතවූ කරුණා සහගත සිතින් පතුරුවා වාසය කරයි.
මුදිතා සහගතවූ සිතින් එක් දිසාවක් පතුරුවා වාසය කරයි. එසේම දෙවෙනි දිසාවද, එසේම තුන්වන දිසාවද, එසේම සතරවන දිසාවද මෙසේ උඩ යට සරස යන සියලු තන්හි පැතුරුණාවූ සියල්ලෙන් යුක්තවූ ලෝකය, මහත්බවට පැමිණි අප්‍රමාණවූ වෛර රහිතවූ ව්‍යාපාද රහිතවූ උපේක්ෂාසහගත සිතින් පතුරුවා වාසය කරයි.
ඒ අනාගාමී පුද්ගලතෙම මේ දුක්ඛ ආර්ය සත්‍යය ඇත, ළාමකවූ සමුදය සත්‍යය ඇත.
ප්‍රණීතවූ මාර්ග සත්‍යය ඇත. මේ බ්‍රහ්ම විහාර ධ්‍යාන සංඥාවට වඩා උතුම් නිර්වාණය ඇතැයි දනියි. මෙසේ දන්නාවූ මෙසේ දක්නාවූ ඔහුගේ සිත කාමාශ්‍රවයෙන්ද මිදෙයි. භවාශ්‍රවයෙන්ද මිදෙයි. අවිද්‍යාශ්‍රවයෙන්ද මිදෙයි. එසේ මිදුණ කල්හි මිදුණේයැයි දැනීමවෙයි. උත්පත්තිය කෙළවර විය, මඟ බඹසර වැස නිමවන ලදී. සතර මාර්ගයෙහි කටයුතු කරනලදී. මේ ආත්මය පිණිස කළයුතු අනෙකක් නැත්තේයැයි දනී.
මහණනි මේ මහණතෙම අභ්‍යන්තර නෑමෙන් නෑයේයැයි කියනු ලැබේ. මේ අවස්ථාවේ සුන්දරික භාරද්වාජ නම් බ්‍රාහ්මණ තෙම බුදුන් සමීපයෙහි සිටියේය. එකල්හි සුන්දරික භාරද්වාජ නම් බ්‍රාහ්මණ තෙම භාග්‍යවතුන් වහන්සේට මෙසේ කීය.
“භවත් ගෞතම තෙම බාහුකා නම් ගඟට නාන්ට යන්නේද”?
බුදුරජාණන් වහන්සේ
“බ්‍රාහ්මණය, බාහුකා නම් ගංඟාවෙන් කවර ප්‍රයෝජනයක් වේද? බාහුකා නදිය කුමක් කරයිද?”
“භවත් ගෞතමයෙනි, බාහුකා ගඟ විසුද්ධිය ගෙන දෙන්නකැයි ලෝවැස්සන් අතර සම්මතය. භවත් ගෞතමයෙනි, බොහෝදෙනා බාහුකා ගංඟාව පින් තොටකැයි සලකන්නාහුය. බොහෝ දෙනා තමන් කළ පව් බාහුකා නදියෙහි පාකර හරිති”.
බුදුරජාණන් වහන්සේ
“බාහුකා නම් ගඟටද, අධිකක්ක නම් තොටටද, ගයා නම් තොටුපලටද, සුන්දරිකා නම් ගඟටද, සරස්වතී නම් ගඟටද, ප්‍රයාග නම් තොටටද, බාහුමතී නම් ගඟටද නිතර බැස නාන්නාවූ අපිරිසුදු කර්ම ඇති පුද්ගලයා පිරිසුදු ෙනාවෙයි.” “සුන්දරිකා ගඟ කුමක් කරයිද? ප්‍රයාග තීර්ථය කුමක් කරයිද? බාහුකා නදිය කුමක් කරයිද? ප්‍රාණඝාතාදී පව්කරන, කෲර ක්‍රියා කරන මිනිසා ශුද්ධ නොකරයි. “ “පිරිසුදු වූවහුට හැමදාම නෑමට (සුදුසු) උතුරුපල් නැකතවෙයි. පිරිසුදු වූවහුට හැමදාම පෝය දිනය වෙයි. පිරිසුදු ක්‍රියා ඇති ශුද්ධ පුද්ගලයාට හැමදාම වත් පිරෙයි.”
“බ්‍රාහ්මණය, මේ ශාසනයෙහිම ස්නානය කරව, සියලු සත්වයන් කෙරෙහි මෛත්‍රී කරව, ඉදින් බොරු නොකියන්නෙහිද, ඉදින් සතුන් නොමරන්නෙහිද, ඉදින් නුදුන් දෙය නොගන්නෙහිද, ශ්‍රද්ධා ඇත්තේ වෙහිද, මසුරු නොවූයේ වෙහිද, ගයාවට ගොස් කුමක් කරන්නෙහිද? තොපගේ ළිඳත් ගයාවකි.” (ශුද්ධවූ පුද්ගලයාට ළිඳත් ගයාවත් යන දෙකෙහි වෙනසක් නැත.)
මෙසේ කී කල්හි සුන්දරික භාරද්වාජ බමුණුතෙම භාග්‍යවතුන් වහන්සේට මෙසේ සැල කළේය.
“ස්වාමීනි, ඉතා යහපත, ස්වාමීනි, ඉතා යහපත, ස්වාමීනී, යම්සේ යටිකුරු කොට තබන ලද්දක් උඩුකුරු කරන්නේ වේද, වසා තබන ලද්දක් වැසුම් හරින්නේ හෝ වේද, මංමුළා වූවෙකුට මඟ කියන්නේ හෝ වේද, අන්ධකාරයෙහි ඇස් ඇත්තෝ රූප දකිත්වායි තෙල් පහනක් දරන්නේ හෝ වේද, මෙපරිද්දෙන්ම භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් නොයෙක් ආකාරයෙන් ධර්මය දේශනා කරන ලද්දේය. ස්වාමීනි, ඒ මම භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සරණ කොට යමි, ධර්මයද, භික්ෂු සංඝයාද, සරණකොට යමි. මම භවත් ගෞතමයන් වහන්සේ වෙත මහණකම ලබන්නෙමි, උපසම්පදාව ලබන්නෙමි”.
සුන්දරික භාරද්වාජ බමුණු තෙම බුදුන් වෙත පැවිද්ද ලැබුවේය. උපසම්පදාවද ලැබුවේය. ආයුෂ්මත් භාරද්වාජ භික්ෂුව වනාහි උපසම්පදා වී නොබෝකල් ඇත්තේ හුදකලා වූයේ වෙන් වූයේ, අප්‍රමාදව කෙලෙස් තවන වීර්යය ඇතිව කයෙහි හා ජීවිතයෙහි ආශා රහිතව වාසය කරන්නේ නොබෝ කලකින්ම යමක් පිණිස කුලපුත්‍රයෝ මනාකොට ගිහිගෙන් නික්ම ශාසනයෙහි පැවිදි වෙත්ද ඒ උතුම්වූ මාර්ග බ්‍රහ්මචරියාව කෙළවර කොට ඇති අර්හත්ඵලය මේ ආත්මයෙහි තමාම දැක ඊට පැමිණ වාසයකළේය. උත්පත්තිය කෙළවර විය. මාර්ග බ්‍රහ්මචරියාව වැස නිමවන ලදී. සතර මාර්ගයෙන් (සෝවාන්, සකෘදාගාමි, අනාගාමි, අර්හත්) කටයුතු දෑ කරන ලදී.
මේ ආත්මය පිණිස කළයුතු අනිකක් නැත්තේයයි දැනගත්තේය. ආයුෂ්මත් භාරද්වාජයන් වහන්සේ රහතුන් අතුරෙහි එක්තරා කෙනෙක්ද වූහ.
https://tipitaka.lk/mn-1-1-7/sinh
"When you keep your precepts, your mind is clean; when it’s clean,it’s at ease; and when it’s at ease, it’s at peace; and when it’s at peace, wisdom arises."
• මහාබෝසතාණන් වහන්සේ දුෂ්කර ක්‍රියා කරන සමයෙහි විඳී අප්‍රමාණ දුක් ගැහැට (මහාසීහනාද සූත්‍රය - https://tipitaka.lk/mn-1-2-2/sinh)
• ' වෙමි' යන අස්ම්මානය කුමක් ඇසුරු කරගෙන පවතීද?
(ආනන්ද සූත්‍රය - https://tipitaka.lk/sn-3-1-2-4-1/sinh)
• අපට වෙහෙස, තැති ගැනීම, බය ඇති වෙන්නේ කෙසේද?
• ලෙඩවීමේ දුක, මරණ දුක ආදී දුක් නැති කිරිමට අප කළ යුතු දේ?
• පෙනීම ( දර්ශන කෘත්‍ය) සිද්ධවන තැනක ඇති හේතුඵල දහම හා පෙනීම රූපයට පමණක් පවරා දිය හැකිද?
• තමන් සහ ලෝකය ගොඩනැගෙන ආකාරය
මෙම පොත පහත ලින්ක් එකෙන් ඩවුන්ලෝඩ් කර ගන්න.
https://drive.google.com/file/d/1XP5vMcdvmRtvhpn5I-OQoX2MD2jh8Xl2/view?usp=sharing
මේ පංචස්කන්ධ ලෝකයේ යථා තත්වය යථා
පරිදි අවබෝධ කර ගැනීමට අවංකවම උත්සහයක් ගන්නට ඕන. මේ අය හිතනවා ඇති අපි
මේවා ගැන අහලා තියන නිසා මේවා ගැන කියවලා තියන නිසා මේවා අපි දන්නවාය
කියලා. පංචස්කන්ධයේ ඇත්ත තත්වය කියනකොට කියන්න තියෙන්නේ මේවා අනිත්‍යයි,
දුකයි, අනාත්මයි,මේවා අසුභයි, අසාරයි, ශූන්‍යයි ආදී කරුණු. මේවා මේ අය නිතර
නිතර අහලා තියනවා, කියවලා තියනවා, ඒක නිසා මේවා අපි දන්නවා කියලා සම්හර
විට මේ අය හිතනවා වෙන්නට පුළුවන්. නමුත් ඒවා අහලා තිබුණට ඒකෙන් කිසිම වැඩක්
නැහැ, තමන්ගේ සිතටම, තමන්ටම ඒවා අවබෝධ වෙලා පෙනුණේ නැත්නම්.
කියන
දෙයක් තේරුම් ගැනීම නෙවෙයි, ඒක තමන්ම අවබෝධ කරගන්න එකයි ඉතාමත්ම අවශ්‍ය
වන්නේ. එම නිසා මේ අඳුරෙන් වැසී ඇති ආකාරය තමන් පැහැඳිළිව තේරුම් අරගෙන ඒ
අඳුර අයින් කරගන්නට ඕන. මෝහ අන්ධකාරය දුරු කරන්නට ඕන. "චක්ඛුංකො භික්ඛවේ
අන්ධභූතං " ඇස අඳුරකින් වැසිලා තියෙන්නේ. අඳුරෙන් වටකරගෙන සිටින්නේ. ඇස
කියනකොට මේ අය ටිකක් කල්පනා කරලා බලන්න, මේ ඇස දිහා සිතින් බලනකොට තමන්ට
තේරෙනවද මේ ඇස මම කියලා, මගේ කියලා ඒ ඇස කෙරෙහි තමන්ගේ සිත තුළ ඇලීමක්,
බැඳීමක් නැද්ද කියලා තමන්ම සිතලා බලන්න. මේ ඇස නිරන්තරයෙන්ම අනිත්‍යයට යන
දෙයක් කියලා තේරෙනවද කියලා හිතලා බලන්න.
ඇස අනිත්‍යයට යනවා කියන
එක මේ අය දන්නවා, වයසට යනකොට ඇස් පෙනීම එන්න එන්න දුර්වල වෙනවා, ඇස් වල
ස්වරූපය, පාට ආදිය ඒවා වෙනස් වෙවී යනවා. ඒක නෙවෙයි මා මේ කියන්නේ,
නිරන්තරයෙන්ම ඇස අනිත්‍යයට යන බව තමන්ගේ සිතට වැටහෙනවද කියලා බලන්න. මේ ඇස
ඒකාන්ත වශයෙන් දුකක් කියලා තමන්ට තේරෙනවද කියලා තමන්ගේ සිතින් තමන්ම බලන්නට
ඕන. ඇහැ තුළින්, ඇස නිසාම නිරායාසයෙන්ම විවිධාකාර දුක් පීඩා ලැබෙනවා; ඇසේ
ඇතිවන රෝග පීඩා නිසා. ඊට අමතරව ඇසට විවිධ රූප හමුවෙලා ගැටීම් ඇතිවුණොත්
කොයිතරම් දුකක් ඇතිවෙනවද, ඇලීම, රාගය, බලවත් රාගයක් එහෙම ඇතිවුණොත්
කොයිතරම් මානසික පීඩනයකට සිත පත්වෙනවද, පරිළාහයකට, දැවීමකට සිත පත්වෙනවද.
ඊටත් අමතරව මේ ඇසට පෙනෙන රූපත් ඒ ආකාරයෙන්ම උපාදාන කරගත්තු නිසා සංසාරය
පුරා කොයිතරම් නම් දුකකට තමන් ඇඳගෙන වැටුණද, ඉදිරි අනාගත භව වලදීත් මේ ඇස
නිසා ඇසට පෙනෙන රූප නිසා, අපි කොයිතරම් නම් සංසාර දුකකට ඇඳගෙන වැටෙනවද
කියලා තමාට තේරෙනවද කියලා තමාගේ සිතින් තමන්ම විමසා බැලීමක් කරන්න.
එහෙම බලනකොට තමන්ටම තේරෙනවානම් මේ ඇස කෙරෙහි මගේ සිත තුළ බැඳීමක් තියනවා,
මේ ඇස කෙරෙහි යම්කිසි ආශාවක් තියනවා, නැත්නම් මේ ඇස නිත්‍ය ධර්මයක් වශයෙන්
මගේ සිත තුළ හැඟීමක් තියනවා, මේක දුකක් කියන හැඟීම මාගේ සිත තුළ නැහැ, කියන
කරුණු තමන්ගේ සිත තුළ තියනවා නම් තමන් තවම ඇස කියන ඒ රූප කොටස නිසි පරිදි
අවබෝධ කරගෙන නෑ.මේ ඇස මම හෝ මගේ කියලා හිතන එක සම්පුර්ණයෙන්ම වැරදි බව මේ
අය දන්නවා; පොත්පත් වලින් කියවලා, ධර්ම දේශනා අසලා. පඨවි ආදී මූලධාතු හතරක්
ඕකේ තියෙන්නේ, උපාදාය රූපත් තියනවා, ඔය ටික හැර වෙන ඇස කියලා දෙයක් නෑ,
ආදී වශයෙන් හිතන්නට කියන්නට පුළුවන්. නමුත් තමන්ටම අවබෝධ වෙලා තියනවද කියලා
බලන්න, ඇස අනාත්ම ධර්මයක් කියලා. ඇසට පෙනෙන රූප "රූපා භික්ඛවේ
අන්ධභූතා..." සියල්ලම අඳුරෙන් වැසිලා තියෙන්නේ, අඳුර පිරිවරාගෙන සිටින්නේ.
ඇසට පෙනෙන රූප දකිනකොට, මේ අය සිතින් කල්පනා කරලා බලන්න, ප්‍රිය රූපයක්
දැක්කාම තමාගේ සිතට ඇලීමක් ඇතිවෙනවද, බැඳීමක් ඇතිවෙනවද, ආශාවක් ඇතිවෙනවද ,
රාගයක් ඇතිවෙනවද නැද්ද කියලා. නරක රූපයක් දැක්කාට පස්සේ, අප්‍රිය භාවයක් -
අමනාපයක් - නුරුස්සනා බවක් - ගැටීමක් - තරහවක් වැනි දෙයක් ඇතිවෙනවද නැද්ද
කියලා කල්පනා කරලා බලන්න. එහෙම බලනකොට තමන්ට තේරෙන්නට ඕන තමන් රූප තවම
අඳුනාගෙන නැහැ, ලෝකයේ තිබෙන රූප දැකීම කියන්නේ මොකද්ද කියලා තමන් තවම දන්නේ
නැතිබව තේරුම් ගන්න. ඒ කරුණු මේ අය අහලා තියනවා; අහලා තිබුණට තමන්ට ඒවා
අවබෝධ වෙලා පෙනිලා නෑ.
රූපයක් දකිනවා කියන්නේ තමන්ගේම සිත තුළම
නාමධර්ම ටිකක් ඇතිවී නැතිවී යාම පමණයි. වෙන කිසිවක් එතන ඇත්තේ නෑ. අපි
හිතමු ඉතාම ලස්සන , ඕනම කෙනෙක් ප්‍රිය කරන රූපයක් තියනවා කියලා. ඒ රූපය දෙස
ඕනනම් කෙනකුට රාගයෙන් යුතුව, බැඳීමෙන් යුතුව, ආශාවෙන් යුතුව බලාගෙන
සිටින්නටත් පුළුවන්. තවත් කෙනකුට ඒ රූපය දෙසම ඕන නම්, පිළිකුල් සහගත ලෙස
බලන්නටත් පුළුවන්.තවත් කෙනකුට ඒ රූපය දෙසම මැදහත් සහගත සිතින් බලාගෙන
ඉන්නටත් පුළුවන්. ඒ රූපය අපි ලස්සනයි, හොඳයි ආදි වශයෙන් සංඥාවකින් යුතුව
බලාගෙන සිටියොත් අපගේ සිත තුළ ආශාව බැඳීම ආදිය ඇතිවන්නේ. නරකයි ආදි වශයෙන්
හිතුවොත් අපිට ඒ රූපය පිළිබඳ ගැටීමක් ඇතිවන්නේ. එතකොට තමන්ට තේරෙනවද කියලා
බලන්න මේ රූප සංඥාව නිසයි මේ ආකාරයෙන් ඇලීම ඇතිකර දෙන්නේ, ගැටීම ඇතිකර
දෙන්නේ කියන එක. තමන්ටම අවබෝධ වෙලා තියනවද කියන එක බලන්න. එසේ නැත්නම් ඒ
අවබෝධයේ අඩුපාඩුකම් තියනවා.
කරුණු ඇසුවට වැඩක් නෑ, තමන්ටම ඒක සිතට
කා වැදී පෙනී යා යුතුයි. එතකොට ඇසට පෙනෙන එම රූපය දෙස ඇලීමක් හෝ බැඳීමක්
ඇතිකර දෙන්නේ තමාගේම සංඥාව තුළින් නිසා ඒ සංඥාව ඉවත් කළා නම් එහෙම ඕනෑම
රූපයක් දෙස ඇලීමකුත් නැතුව, බැඳීමකුත් නැතුව බලාගෙන සිටින්නට පුළුවන් නේද
කියන එකත් තේරුම්ගන්න. කොයිතරම් කැත රූපයක් වුණත් එකයි, කොයිතරම් ලස්සන
රූපයක් වුණත් එකයි, කොයිතරම් විරුද්ධ රූපයක් වුණත් එකයි, තමන්ට කිසිම
ඇලීමක් බැඳීමක් නැතුව ඒ දෙස බලාගෙන ඉන්නට පුළුවන් විවිධ සංඥා තමන්ගේ සිතින්
අයින් කළා නම්.
සිත තුළින් මේ සංඥාවන් ජනිත කරගන්නේ. සිත තුළින්
මේ ඇලීම් බැඳීම ඇතිකරගන්නේ. එතකොට ඒ සිතින් ඇලීම් බැඳීම ඇතිකර ගත්තාට පසුව
ඒ රූප උපාදාන කරන්නේ. ගැටුණත් රූප උපාදාන කරනවා, ඇලුනත් රූප උපාදාන කරනවා.
අර අඳුරෙන් වැසී සිටින තැනැත්තාට මේ රූප වල තියන ස්වරූපය, යථා තත්වය
තේරුම් ගන්නට බැහැ. රූපයක් දකිනවා කියන්නේ මෙන්න මේකයි කියලා අවබෝධ කරගන්නට
බැහැ. ඒ රූපය දැක්කාට පසුව ඇතිකරගත්තාවූ සංඥා අපි අයින් කරගත්තා නම් ,
සම්පූර්ණයෙන්ම සංඥාව අයින් කරගත්තා නම් "හොඳයි-හොඳයි" කියන සංඥාවත් අයින්
කරා නම් "නරකයි-නරකයි" කියන සංඥාවත් අයින් කළා නම් රූපය දෙස ඔහේ බලාන ඉන්නට
පුළුවන්, කිසිම ප්‍රශ්නයක් නැතුව. එතකොට ඒ ඇලීම, බැඳීම ආදී සංස්කාර ධර්ම
සෑම එකක්ම සිත තුළ ජනිත වන්නේ තමාගේම මෝඩකමට. තමා ඒ රූපය හඳුනාගත්තු ආකාරයට
අනුකූල වන වන පරිදි. එමනිසා තමන්ගේ සංඥාවේ තියන මුලාව තමන්ට අවබෝධ වී
යායුතුයි. නැත්තම් මේ "තමසා පරිවාරිතො" කියන එක තේරුම් ගන්නට බැහැ. අඳුරෙන්
වැසිලා; අඳුරෙන් ආවරණය කරලා තියෙන්නේ කියන කතාව තේරුම්ගන්නට අපහසු වෙනවා.
දැන් ඇසට පෙනෙන ඒ සංඥාව අයින් කළා නම් ඒ නිසා පහළ වන වේදනාවල් ඇතිවන්නේත්
නෑ. සංඥාව අයින් වුණා නම් ඒ වේදනාව නිසා පහළ වන චිත්ත සංස්කාර ධර්ම
ඇතිවන්නෙත් නෑ. ඒ සංඥාව අයින් වුණා නම් ඒ දකින ලද රූපය නැවත නැවත බලන්නට ඕන
කියලා හිතන සිතිවිලි හෝ ඒ ගැන නැවත නැවත විඤ්ඤාණයන් ඇතිකරගෙන මෙනෙහි කිරීම
ආදීය හෝ කරන්නේ නෑ. ඒක දැක්කා එතනම නැතිවුණා. අපි මේ ජීවිතේ කොයිතරම් රූප
දැකලා ඇත්ද. සමහර රූප දැක්කා, ඊට පස්සේ ආයේ ජීවිතේ කිසි දවසක ඒ ගැන සිහිපත්
වීමක්වත් ඇතිවන්නේ නැහැ. ඒකයි සාමාන්‍ය සිතේ ස්වරූපය. අපිට ඕන නම් පමණයි ,
අපේ සිතින් ගිහිල්ලා යම් ආකාරයකින් බැඳුණොත් පමණයි අපේ සිතේ ඒවා ගැන නැවත
නැවත සිතිවිලි ජනිත වන්නේ.
ඒක නිසා මේ සංඥාව අයින් වුණා නම්
විඤ්ඤාණ ස්කන්ධයේ පැවැත්මකුත් නැහැ. එතකොට ඇසට පෙනෙන ඒ රූප පිළිබඳ ඒ තියන
සංඥා ආදී ධර්මතාවයන් ඔක්කොම අයින් කරගත්තා නම්, ලෝකයේ මොන මොන රූප තිබුණත්
තමාට ඒවයින් කිසිම වැඩක් නෑ. හොඳක් ඇත්තෙත් නෑ, නරකක් ඇත්තෙත් නෑ, ඇලීමක්
ඇත්තෙත් නෑ - බැඳීමක් ඇත්තෙත් නෑ - රාගයක් ඇතිවන්නෙත් නෑ, නැත්නම් ගැටීමක්
වැනි දෙයක් උද්ගත වන්නෙත් නෑ. තමාගේ සිත තුළ තියන මේ ධර්මතාවය අයින් කළා
නම් ඒ ඇසට පෙනෙන රූප පිළිබඳ තියන සියළුම චිත්ත සංස්කාර ධර්මයන් අයින්
කරන්නට පුළුවන් ශක්තිය ලැබෙනවා. මේක නොදන්නා කම නිසා, ඒ අවිද්‍යාව සිත තුළ
තිබෙන නිසා රූප දකිනවා කියන එක පිළිබඳව මෝහයෙන් වැසී ගිය ස්වරූපයක් තමයි
සාමාන්‍ය ලෝක සත්වයාගේ සිත තුළ තිබෙන්නේ.
එතකොට ඇසට ඒ රූපය
දැක්කාට පස්සේ වේදනාවක් ඇතිවෙනවා. වේදනාව ඇතිවුණාට පස්සේ වේදනාවට ආශා කරනවා
සැප වේදනාවක් නම්. දුක් වේදනාවක් නම් ගැටෙනවා. මේකත් මේ අය අහලා තියන
කාරණාවක්. තමන්ම සිතලා බලන්න , තමන්ගේ සැප වේදනාවට- තමන්ටම ඇහැට පෙනෙන
රූපයක් දැක්කාට පසුව ඇතිවන සැප වේදනාවට - තමන් ඇලුම් කරනවද නැද්ද කියලා.
ඒවගේම ඇහැට පෙනෙන රූපයක් තුළින් ගැටීමක් ඇතිවෙනවා නම් තමන්ගේ සිත තුළ ඒක
කෙරෙහි ගැටීමක්, අමනාපයක් ඇතිවෙනවද නැද්ද කියන කාරණය සිතා බලන්න. එහෙම
බලනකොට තමන්ටම තේරෙනවනම්, ඒ රූප දැකීම නිසා තමන්ගේ සිත තුළ පහළ වන වේදනා
ධර්මය කෙරෙහි මෙසේ ඇලීමක් - ගැටීමක් ඇතිවෙනවා කියලා මේ ඇලීම - ගැටීම ඇතිවිම
නිසා සංසාරය පුරා කොයිතරම් නම් තමන් දුක් විඳලා තියනවද කියන කරුණ දෙස-
ටිකක් සංසාරය දෙස ආපස්සට හැරිලා බැලිය යුතු වෙනවා.
කොපමණ කාල
පරිච්ඡේදයක් තිස්සේ ඉපදි ඉපදී - මැරි මැරී මේ සංසාරය පුරා ආවද ඉදිරියටත් ඒ
විදියට යන්නට සිදුවෙනවා නේද කියන කරුණ අවබෝධ වෙනවද කියලා බලන්න. එහෙම
බලනකොට තමන්ටම තේරෙන්නට ඕන මේ කරුණු තමන් තවම දන්නේ නැහැ , අවබෝධ කරගෙන
නැහැ කියලා. ඒකනිසා ඒ අවබෝධ වල අඩුපාඩු තියන කොට, මේ සංස්කාර ධර්ම කෙරෙහි
තියන ඇලීම බැඳීම ආදී දේවල් අයින් කරන්නට හැකියාවක් ලැබෙන්නේ නැහැ. "උපධි
සම්බන්ධනො ලොකො" උපධි වලින් බැඳෙනවා. නැත්නම් " මොහ සම්බන්ධනො ලොකො"
මෝහයෙන් බැඳෙනවා. එහෙම බැඳෙනකොට “තමසා පරිවාරිතො” අඳුර පිරිවරාගෙන
සිටින්නේ, ඒ අයට මේවා පෙනෙන්නේ "සස්සති විය ඛායති" මහා හොඳ දේවල්, ලොකු
දේවල් , වටිනා දේවල්, මමය, මගේය, ආත්මයය, සදාකාලික දේවල්ය, "භබ්බරූපොව
දිස්සති" මහා භව්‍ය දේවල්ය කියලා තමයි සිතට වැටහෙන්නේ. මෙන්න මේ තත්වය
අයින් කරගත යුතුයි.අයින් කරගත්තු කෙනාට තමයි "සස්සතො නත්ථි කිඤ්චන " කිඤ්චන
භාවයන් කිසිවක් නැත්තේ.
මතු සම්බන්ධයි.
අති පූජ්‍ය දන්කන්දේ ධම්මරතන ස්වාමීන් වහන්සේගේ ධර්ම දේශනයක් ඇසුරෙනි.
බුදුරජාණන් වහන්සේ වැඩ සිටින කාලයේ සිටියා මාගන්දි කියන ඉතාමත්ම රූමත් තරුණිය. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ රූප සෝබා සම්පන්න භාවය දැකපු ඇයගේ දෙමව්පියන් , ඒ මාගන්දිය බුදුරජාණන් වහන්සේට විවාහ කර දීම සඳහා කැටුව ගොස් පෙන්නුවාට පස්සේ බුදුරජාණන් වහන්සේ ප්‍රකාශ කළා;
"දිස්වාන තණ්හං අරතිං රගංච- නාහෝසි ඡන් දෝ අපි මේථුනස්මිං
කිමේවිදං මුත්ත කරීස පුණ්ණං -පාදාපි නං ඵුසිතම්පි ඉච්ඡේ. " කියන ගාථාව.
“තණ්හා, රතී, රඟා වැනි අය දැකලත් මගේ සිත තුළ රාගයක් ඇති වුණේ නැති කළ මේ
අසූචි, මූත්‍රා ආදිය පිරිච්චි මේ ශරීරය ගැන කවර කතාවක්ද, පයින්වත් මම
පාගන්නට කැමති නෑ" කියලා.
මෙන්න මෙම හේතුව නිසා මාගන්දි කියන ඒ
තරුණ කාන්තාව පුදුම විදියට බුදු හාමුදුරුවෝ කෙරෙහි වෛරයක් ඇතිකර ගත්තා. ඇය
උදේනි රජ්ජුරුවන්ගේ බිසව වුණා. ඒ උදේනි රජ්ජුරුවන්ගේම තවත් බිසවක් තමයි
සාමාවති ඇතුළු ඒ පන්සිය දෙනා. බුදුරජාණන් වහන්සේ දැකීමට හෝ උන් වහන්සේගේ
ධර්මයක් ශ්‍රවණය කිරීමට යන්නට ඒ අයට අවකාශයක් ලැබුන් නැහැ.ඒ අයගේ හිටපු
ඛුජ්ජුත්තරා කියලා සේවිකාවක්, බුදුරජාණන් වහන්සේ ළඟට ගොස් බණ අහලා ඒ බණ ඒ
ආකාරයෙන්ම අවුත් සාමාවති ඇතුළු ඒ පිරිසට නිතර නිතර ප්‍රකාශ කළා. ඒක නිසා
එහි සිටි සෑම කෙනෙක්ම මාර්ගඵලයක් ලැබුවා. බුදුහාමුදුරුවෝ නොදැකම මේ සාමාවති
ඇතුළු ඒ පිරිස බුදුරජාණන් වහන්සේ කෙරෙහි ප්‍රසාදය , ශ්‍රද්ධාව ඇති කරගෙන
සිටිය නිසා; අර මාගන්දි කියන කාන්තාව (උදේනි රජ්ජුරුවන්ගේ අග බිසවක් වශයෙන්
ඒ වන විට හිටියේ) ; ඇය කෙරෙහි වෛරයක් ඇති කරගෙන සාමාවති ඇතුළු පිරිස හිටපු
මාළිගාව වටේටම දොරවල වහලා ඒකට ගින්දර තියලා ඒ පන්සිය දෙනාම ගින්නෙන්
පුච්චලා මැරෙව්වා.
මෙන්න මේ කතාව බුදුරජාණන් වහන්සේට භික්ෂු පිරිස
ප්‍රකාශ කළාට පස්සේ , බුදුරජාණන් වහන්සේ ප්‍රකාශ කොට වඳාළා, “සෝවාන් වෙච්ච
උපාසිකාවොත් ඒ පන්සිය දෙනා අතර සිටියා. සකදාගාමි තත්වයට පත්වෙච්ච අයත්
හිටියා. අනාගාමි තත්වයට පත්වෙච්ච අයත් ඒ පන්සිය දෙනා අතර හිටියා. ඒ හිටපු
පන්සිය දෙනාම නිෂ්ඵල විදියට මැරුණේ නැහැ ඔක්කොම මාර්ගඵල ලාභී අය” යැයි
ප්‍රකාශ කරමින් තමයි මෙලෙස උදාන ගාථාවක් ප්‍රකාශ කළේ.
‘‘මොහසම්බන්ධනො ලොකො, භබ්බරූපොව දිස්සති;
උපධිසම්බන්ධනො ලෝකෝ, තමසා පරිවාරිතො;
සස්සති විය ඛායති, පස්සතො නත්ථි කිඤ්චනන්ති"
මෝහයෙන් බැඳී සිටින මේ ලෝක සත්වයාට පංචස්කන්ධ ධර්මයන් භව්‍ය වශයෙන් ඉතාම
හොඳ දේවල්ය, ඉශ්ඨ දේවල්ය, මනාප දේවල්ය වටිනා දේවල්ය, සාරවත් හරයක් ඇති
දෙයක්ය ආදී වශයෙන් තමයි දර්ශනය වන්නේ. අවිද්‍යා අඳුරෙන් වැසී සිටින, උපධි
වලින් බැඳී සිටින සත්වයාටත්, මේ පංචස්කන්ධ ධර්මයන්, එලෙසින්ම තමයි දර්ශනය
වන්නේ, ඊටත් අමතරව ඒවා ස්ථිර වශයෙන්, පවත්වාගෙන යායුතු ධර්ම වශයෙන් ඒවාට
ඇලුම් කළ යුතු ධර්ම වශයෙන් තමයි එවැනි අයගේ සිත තුළ ඒ පංචස්කන්ධ ධර්මයන්
දර්ශනය වන්නේ.
යථා භූත ඥාන දර්ශනයක් තුළින් සත්‍යය දකින කෙනාගේ සිත
තුළ පංචස්කන්ධ ධර්මයන් පිළිබඳව කිසිම බැඳීමක් නෑ. රාග, දෝස, මෝහ ආදී ඒ
බැඳීම කිසිවක් නැතිවී යනවා. ඒක තමයි ඒ ගාථාවේ සරල අදහස.
‘‘මොහසම්බන්ධනො ලොකො, භබ්බරූපොව දිස්සති”
මෝහයෙන් බැඳිච්ච පුද්ගලයෝ මේ පංචස්කන්ධ ධර්මයන් නිත්‍ය වශයෙන් සිතනවා. මේක
සුභයි කියලා සිතනවා. මේක සුඛ දෙයක්ය, සැපවත් දෙයක්ය කියලා හිතනවා. මේක
මමය, මගේ ආත්මයක්ය, ආත්මයට අයත් දෙයක්ය කියලා කල්පනා කරනවා. ඒ වගේම ඒ මෝහය
නිසාම මේ පංචස්කන්ධ ධර්ම දිගින් දිගට පවත්වා ගෙන යා යුතුයි, මේවා තුළින්
ආශ්වාදයක් ගෙන දෙන නිසා මේවා කෙරෙහි ඇලිය යුතුයි කියන අදහස තිබෙනවා ඒ අයගේ
සිත් තුළ. ඊට අමතරව මේ පංචස්කන්ධ ධර්ම කෙරෙහි කළකිරීමක් නෙවෙයි බැඳීමක්
තිබෙන්නේ. මේ ආදී ලෙසින් කටයුතු කරන ඒ මෝහයෙන් බැඳුණු ලෝක සත්වයාට
පංචස්කන්ධ ධර්මයන් මහා වටිනා දේවල් වශයෙන් තමයි පෙනී යන්නේ. ඒකයි ඒ පළවෙනි
පදයේ තේරුම.
“උපධිසම්බන්ධනො ලෝකෝ”
උපධි වර්ග හතරක් පොත්වල
දක්වා තිබෙනවා. කාමො උපධි, ක්ලේශ උපධි, සංඛාර උපධි, කන්ධ උපධි කියලා. උපධි
කියන එකෙන් අදහස් කරන්නේ තණ්හාවෙන් යුතුව අල්ලාගෙන සිටින එකට. තණ්හාවෙන්
යුතුව යම්කිසි බැඳීමක් තියෙනවා නම් ඒකට තමයි සාමාන්‍යයෙන් උපධි කියන වචනය
පාවිච්චි කරන්නේ. කාම උපධි : කාමයන් තුළින් ලැබෙන ආශ්වාදය අල්ලාගෙන
සිටිනවා සාමාන්‍ය ලෝක සත්වයා. කන්ධ උපධි: තමන්ගේ පංචස්කන්ධ ධර්මයන්
අල්ලාගෙන සිටිනවා මමය, මාගේය කියලා හිතාගෙන. ඇලීගෙන බැඳීගෙන ආරක්ෂා කරගෙන,
තව තවත් මේක තබාගත යුතුයි කියන හැඟීමේ පිහිටලා, ඒවා අල්ලාගෙන සිටින්නේ.
සිතින් ඒවා කෙරෙහි තණ්හාවෙන් බැඳී සිටින්නේ. ඊළඟට ක්ලේශ උපධි: ක්ලේශයනුත් ඒ
ආකාරයෙන් අල්ලාගෙන සිටිනවා. සමහර කෙලෙස් තුළින් තමාට ආශ්වාදයකුත්
ලබාදෙනවා, ඒ නිසාත් ඒ ක්ලේශ ධර්ම අල්ලනවා. එසේ නොවූවත් අවිද්‍යාව තිබෙන
නිසා ක්ලේශ ධර්මත් උපාධාන කරගෙන උපධි වලින් බැඳිලා තමයි සාමාන්‍ය සත්වයා
කටයුතු කරන්නේ.
ඊළඟට අභිසංස්කාර උපධි: අභිසංස්කරණය කියන්නේ රැස් කරනවා.
රැස් කිරීමත් අල්ලාගෙන සිටින්නේ. මේ රැස් කරන්නේ පංචකන්ධ ධර්මම බව මේ අයට
අප කලින් කියා දීල තිබෙනවා. කුමක් රැස් කළත් රැස් කරන්නේ තමන්ගේම
පංචස්කන්ධ ධර්මයි. ඉතින් කර්ම සංස්කාර රැස් කරනවා, කුසල්-අකුසල් රැස්
කරනවා, බොහෝවිට පංචස්කන්ධ ධර්මයන් කෙරෙහි තියන ඇලීම සහ බැඳීම නිසා. අනාගත
භව වලදීත් ඒ ආකාරයෙන්ම පංචස්කන්ධ ධර්මයන් සුඛිතව තබා ගැනීමට හේතු වන ආකාරයේ
කුසල කර්ම රැස් කරනවා. මේ ජීවිතයේත් එම පංචස්කන්ධ ධර්ම සුඛිතව තබා ගැනීමට
කුසල කර්ම කරනවා, සමහර විට අකුසල කර්ම පවා සිදු කරනවා. ආශ්වාදය සොය සොයා
තමයි ඒ ආකාරයෙන් කර්ම සංස්කාර රැස් කරන්නේ. ඒවා කෙරෙහිත් ඇලිලා බැඳිලා
සිටින්නේ.ඒ කර්ම සංස්කාර අභිසංස්කරණය කිරීම මහා ලොකු දෙයක්, ඒක කළ යුතු
දෙයක් ආදී වශයෙන් තමයි ඒ අයගේ සිත තුළ ඒවා පිළිබඳ හැඟීමක් තිබෙන්නේ.
“තමසා පරිවාරිතො”
අඳුරකින් මුළු පංචස්කන්ධ ලෝකයම වැසී ගොස් තිබෙන්නේ. නැත්නම් අඳුර
පිරිවරාගෙන සිටින්නේ. මේ අඳුර කියන එක, අවිද්‍යා අන්ධකාරයයි එහිදී
බුදුරජාණන් වහන්සේ පෙන්නුම් කරන්නේ. "අඳුරකින් මුළු ලෝකයම වැහිලා",
"අන්ධභූතෝ අයං ලෝකෝ- අඳුරෙන් අන්ධ වෙලා" , ආදී වශයෙන් බුදු රජාණන් වහන්සේ
විසින් ප්‍රකාශ කළ තැන්, සූත්‍ර තිබෙනවා. "අන්ධභූත" කියලා සූත්‍රයක "සබ්බං
භික්ඛවේ අන්ධභූතෝ" මේ ලෝකේ සෑම දෙයක්ම, මේ මෝහ නැමැති අඳුරෙන් වැසිලා
තියෙන්නේ; මෝහය නැමැති අඳුර විසින් මැඩගෙන සිටින්නේ. අන්ධභූතෝ කියන එකේ
අර්ථයයි ඒ. එතකොට "කිඤ්ච භික්ඛවේ සබ්බං අන්ධභූතං " මොනවද මේ අඳුර විසින්
මැඩගෙන සිටින්නේ , නැත්තම් අඳුර විසින් වස්සගෙන සිටින්නේ ? "චක්ඛුං භික්ඛවේ
අන්ධභූතං, රූපා අන්ධභූතා, චක්ඛුවිඤ්ඤාණං අන්ධභූතං, චක්ඛුසම්ඵස්සෝ
අන්ධභූතෝ, ...(පාලි පාඨය..).. " ඇස මේ ආකාරයකින් අඳුරකින් වැසී ගොස්
තිබෙන්නේ, රූප මෝහ අන්ධකාරයෙන් වැසීගොස් තිබෙන්නේ, මැඬගෙන තිබෙන්නේ, චක්ඛු
විඤ්ඤාණය චක්ඛු සම්ඵස්සය, ඒ වගේම චක්ඛු සම්ඵස්සය නිසා යම්කිසි සැප හෝ දුක්
හෝ මැදහත් වේදනාවක් ඇති වෙනවානම් මේ සියළුම වේදනාවන්, මේ කියපු ධර්මතාවයන්
ඔක්කොම මෝහ අන්ධකාරයෙන් වැසිලා අඳුරකින් ඉන්න කෙනෙක් වගේ වසාගෙන සිටින්නේ.
මේ විදියටම කන, නාසය, දිව, ශරීරය, මනස සහ ඒවාට හමුවන අරමුණුත් ඒ නිසා පහළ
වන සියළුම චිත්ත සංස්කාර ධර්මත් සම්පූර්ණයෙන්ම මේ මෝහයෙන් වැසී අන්ධභූත
තත්වයට පත්වී සිටින ආකාරයයි බුදුරජාණන් වහන්සේ පෙන්නුම් කරලා තියෙන්නේ. මේ
තත්වය තමයි සාමාන්‍ය ලෝක සත්වයාගේ , පෘථග්ජන ලෝක සත්වයාගේ ස්වරූපය. මේ
තත්වය සම්පූර්ණයෙන්ම නැතිවන්නේ රහත් වූවොත් පමණයි. පහළ පහළ මාර්ගඵල ලබා
සිටින අයගේ සිත තුළ පවා මේ තත්වයන් අඩු වැඩි මට්ටම් වලින් පවතිනවා. පහළම
පහළම මට්ටමේ සිට, ඉහළට ඉහළට යනකොට ඔය තත්වයන් අඩුවී අඩුවී යන්නේ.
එතකොට මේ අයට මේ දක්වාම නිවන් සුව අත්දකින්නට නොහැකිවෙලා තියනවා නම්,
නොහැකිවෙලා තියෙන්නේ මේ කියන ලද ආකාරයෙන් මේ අඳුරෙන් තමා වැසී සිටින නිසා.
එම නිසා ඒ අඳුර අයින් කරන්නට නම්, "පස්සතො නත්ථි කිඤ්චනන්"; යථාභූත ඥාන
දර්ශනයකින් මේ පංචස්කන්ධ ලෝකය දකින්නට ඕන, අවබෝධකරගන්නට ඕන. එතකොට තමයි
කිඤ්චන භාවයන් නැතිවි යන්නේ. කිඤ්චන කියන්නේ බැඳීම කියන එක. ඒ බැඳීම්
ස්වරූපයන් නැතිවී යන්නේ. පංචස්කන්ධ කෙරෙහි තිබෙන බැඳීම තිබෙන තාක් කල්
නිවන් අවබෝධ කරගන්නට බැහැ, ඒ නිවන් අවබෝධ වෙන අවස්ථාවේදී පංචස්කන්ධ ධර්ම
සහිත සියළුම සංස්කාර ධර්මයන් සිතින් ගිළිහී යන්නට ඕන. ඒවා කෙරෙහි තියෙන
ඇලීම එක බිඳක්වත් නැතුව සම්පූර්ණයෙන්ම සංස්කාර ධර්ම සිතින් නිරුද්ධ වී
යායුතු අවස්ථාවක් තිබෙනවා. අන්න එවැනි අවස්ථාවකදී තමයි නිවන් ලැබීමට
සුදුසුම මට්ටමට අනිකුත් ධර්මයනුත් පරිපූර්ණය වෙලා තියෙනවා නම්, නිවන් අවබෝධ
කරගත හැකිවන්නේ.
මතු සම්බන්ධයි.
අති පූජ්‍ය දන්කන්දේ ධම්මරතන ස්වාමීන් වහන්සේගේ ධර්ම දේශනයක් ඇසුරෙනි.
